Wprowadzenie
Planowanie wielkości produkcji dotyczy rozwiązywania jednego z trzech podstawowych problemów gospodarowania, mianowicie problemu, który sprowadza się do uzyskania odpowiedzi na pytanie: ile produkować? Mówiąc inaczej, chodzi tu o zagadnienie rozmiarów produkcji społecznej, które – jak wszystkie pozostałe kwestie gospodarowania w gospodarce planowej – rozwiązywane jest ex ante.
W praktyce gospodarki planowej problem ten łączy się przede wszystkim z koniecznością określenia pożądanych rozmiarów produkcji, do których osiągnięcia należy dążyć przy określonej przyszłej dacie, a które stanowiłyby jednocześnie makroekonomiczny cel planowania. Towarzyszy temu konieczność uwzględnienia takich czynników, jak: poziom zatrudnienia, postęp techniczny, inwestycje i akumulacja, które warunkują uzyskanie tych rozmiarów produkcji. Planowanie wielkości produkcji jest więc związane z makroekonomicznymi aspektami gospodarowania. Nie wolno przy tym zapominać, że podział na makro- i mikroekonomię ma znaczenie bardziej logiczne niż praktyczne. W rozważaniach teoretycznych oddzielanie makro- od mikroekonomii może być pożyteczne, a nawet wskazane ze względów metodologicznych. W rzeczywistości natomiast nie da się fizycznie oddzielić jednego od drugiego. W praktyce gospodarowania nie istnieje taka rzecz jak niezależna makroekonomia. Konkretność działań gospodarczych sprawia, że są one z natury jednostkowe, mikroekonomiczne. Makro jest tylko sumą działań jednostek tworzących system makroekonomiczny. Poziom zatrudnienia to nic innego jak suma zatrudnionych w poszczególnych przedsiębiorstwach.
| 1 Por. P. Wiles, Cost Inflation and the State ofEconomic Theory, The Economic Journal, 1973, vol. 83, June, s. 390. |
Postęp techniczny w skali całej gospodarki stanowi sumę pomysłów i wynalazków indywidualnych wynalazców i wyspecjalizowanych organizacji naukowo-badawczych. Wzrost poziomu wydajności, który jest następstwem tego postępu, wynika z sumy innowacji wprowadzonych w poszczególnych przedsiębiorstwach. Rozmiary inwestycji to suma konkretnych przedsięwzięć inwestycyjnych, podejmowanych przez konkretne przedsiębiorstwa. Wreszcie, rozmiary akumulacji tworzy suma nieskonsumowanych zysków poszczególnych przedsiębiorstw i oszczędności poszczególnych gospodarstw domowych. Jak więc widać, oddzielenie makroekonomii od mikroekonomii jest praktycznie niemożliwe. Co więcej, koniecznym warunkiem dobrego funkcjonowania gospodarki w skali makroekonomicznej jest sprawne jej działanie w skali mikroekonomicznej; innej drogi nie ma1.
Badania zawarte w tej części pracy obejmują rozważania odnoszące się do tych wszystkich makroekonomicznych problemów planowania produkcji, o których była już mowa. Są one oparte – jak to zwykle bywa w badaniach nad makroekonomią – na dość ogólnych przesłankach, co miejscami może zwiększać abstrakcyjność wywodów. Nie należy jednak ani na chwilę zapominać o podstawowym fakcie, że niezależnie od form gospodarowanie w skali makroekonomicznej, tzn. w skali całej gospodarki społecznej, może być realizowane tylko za pośrednictwem jednostek tworzących tę całość.
Wiesław Samecki, Gospodarowanie za pomocą planowania. Analiza krytyczna, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2262